"Δείκτης πολιτικοκοινωνικής ωριμότητας η αναμέτρηση με το παρελθόν"

Milan Ristovic συνέντευξη στην ΑΥΓΗ:
... Η πολιτική απομόνωση και οι κυρώσεις (1990) ενάντια στη Σερβία είχαν αρνητικές επιπτώσεις στην πολιτιστική και την επιστημονική ζωή της χώρας, παραλύοντας κάθε φυσιολογική επικοινωνία. Παρά τις άσχημες πολιτικές σχέσεις, οι πρώτες "ανεπίσημες" επαφές με τους συναδέλφους μας από τις πρώην γιουγκοσλαβικές Δημοκρατίες (πρώτα με τους Κροάτες, σε "ουδέτερο έδαφος", στην Ουγγαρία) άρχισαν στα μέσα της δεκαετίας του '90. Μετά το 2000 η κατάσταση βελτιώθηκε και η επικοινωνία μεταξύ των επιστημόνων εξομαλύνθηκε, κάτι που περιλάμβανε την πραγματοποίηση κοινών προγραμμάτων και τη διεξαγωγή συνεδρίων σε συνεργασία με ξένα πανεπιστήμια Τα τελευταία χρόνια και το δικό μας πανεπιστήμιο προχώρησε σε συνεργασίες με επιστήμονες από τα Βαλκάνια και άλλες χώρες της Ευρώπης, ως ένα πρώτο βήμα για περαιτέρω γόνιμη συνεργασία.
* Καθηγητά Ρίστοβιτς, είστε μεταξύ αυτών που, το 1998, ίδρυσαν στο Βελιγράδι την Εταιρεία Κοινωνικής Ιστορίας (UDI). Μιλήστε μας για τις δραστηριότητες και τους ερευνητικούς προσανατολισμούς της...
Η Εταιρεία Κοινωνικής Ιστορίας ιδρύθηκε από μια ομάδα των ιστορικών που προηγουμένως είχαν σχηματίσει τη "Λέσχη συζητήσεων στρογγυλής τραπέζης", στην έδρα Σύγχρονης Ιστορίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου. Η ίδια ομάδα άρχισε το 1994 να εκδίδει την Επετηρίδα Κοινωνικής Ιστορίας, με πρόθεση να αφιερώσει τις σελίδες της στην έρευνα στο ευρύτερο πεδίο της κοινωνικής ιστορίας της Σερβίας, αλλά και γενικότερα της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Η κοινωνική ιστορία στη Σερβία υπήρξε για πολύ καιρό "αποπαιδί" της πολιτικής ιστορίας. Εμείς όμως επιδιώκαμε να εστιάσουμε την προσοχή μας σε αυτό το πλέγμα προβλημάτων, προσδοκώντας περισσότερο αξιόπιστες απαντήσεις σχετικά με τα κοινωνικά φαινόμενα και τις διαδικασίες του παρελθόντος. Σιγά σιγά η κατάσταση άλλαξε, χάρη στη νέα γενιά ιστορικών, που αφιερώθηκαν σε πιο ουσιαστικές έρευνες, ακολουθώντας τις ιδέες της σχολής των Annales, κύριος στόχος της οποίας είναι η κατανόηση του παρελθόντος ως ολότητας. *
Στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται έντονο ερευνητικό ενδιαφέρον για την περίοδο της Κατοχής και του Εμφυλίου Πολέμου. Παράλληλα, αναδεικνύονται και οι "σκοτεινές πλευρές" αυτής της περιόδου, όπως η έκταση που πήρε το φαινόμενο του δωσιλογισμού ή οι εμφύλιες διαμάχες για την εξουσία κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Μάλιστα, πολλοί ιστορικοί που αναδεικνύουν αυτές τις πλευρές κατηγορούνται συχνά για "ιστορικό αναθεωρητισμό". Παρατηρείται κάτι αντίστοιχο στη Σερβία;
Το κύμα επανεξέτασης των ιστορικών παραδειγμάτων μετά την πτώση του Τείχους επηρέασε την ευρωπαϊκή ιστοριογραφία. Σε όλες τις πρώην κομμουνιστικές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των πρώην γιουγκοσλαβικών Δημοκρατιών, το παλιό ιδεολογικό πλαίσιο στην ιστοριογραφία θεωρήθηκε, και σωστά, απρόσφορο και σε μεγάλο βαθμό εγκαταλείφθηκε. ….
Από την άλλη, η ριζική διαφοροποίηση της οπτικής, που είχε κυρίως πολιτικά (και πάλι!) κίνητρα, σε πολλές περιπτώσεις φτάνει στη γενικευμένη ακύρωση των συμπερασμάτων ολόκληρης της προηγούμενης ιστοριογραφίας. Μπορούμε, σε γενικές γραμμές, στο "αναθεωρητικό ρεύμα" να διακρίνουμε δύο τάσεις: από τη μία, οι ιστορικοί που κίνητρό τους έχουν την ανάγκη βελτίωσης του σημερινού επιπέδου των ιστορικών σπουδών, των μεθόδων έρευνας, ανάλυσης και ερμηνείας. Από την άλλη, οι ιστορικοί που έχουν στόχο τους να "ξαναγράψουν" την ιστορία έχοντας ως κίνητρο τις πολιτικές και ιδεολογικές τους τοποθετήσεις, παράγοντας μάλιστα αμφίβολα αποτελέσματα. Το πρόβλημα είναι πως η ιστορία και η ιστορική επιχειρηματολογία (εντός και εκτός εισαγωγικών) χρησιμοποιήθηκε και χρησιμοποιείται ακόμη ως βασικό εργαλείο για τη νομιμοποίηση διαφόρων στόχων: εθνοτικών, εθνικών, πολιτικών, ιδεολογικών, θρησκευτικών κ.λπ. Μια από τις παρενέργειες είναι και η εκ νέου πόλωση ανάμεσα στους ιστορικούς μας (που κατηγορούνται ως "εθνικιστές", "όχι αρκετά εθνικιστές", "οπαδοί της παγκοσμιοποίησης", "αριστεροί", δηλαδή κομμουνιστές κ.λπ.). Παρά ταύτα, το αισιόδοξο στοιχείο για την περαιτέρω ανάπτυξη της ιστοριογραφίας μας, είτε αποκληθεί αυτή "αναθεωρητική" είτε όχι, είναι ο αυξανόμενος αριθμός σημαντικών επιστημονικών εργασιών μιας νέας γενιάς ιστορικών, που είναι απαλλαγμένοι από τα ταμπού και τους διχασμούς του παρελθόντος, που είναι ανοιχτοί στις προκλήσεις του μέλλοντος.


Milan Ristovic συνέντευξη ΑΥΓΗ