Ο Αλέξανδρος Αργυρίου (φιλολογικό ψευδώνυμο του Αλέξανδρου Κουμπή) υπήρξε συστηματικός ερευνητής της νεοελληνικής λογοτεχνίας, διανούμενος της Αριστεράς με συνεχή παρουσία. Πόσο απλά και αμετάκλητα στα αρχεία του Η./Υ. περνώ σε παρελθοντικούς χρόνους σημειώσεις και κείμενα για τον κριτικό και ιστορικό της νεοελληνικής λογοτεχνίας τον Αλέκο Αργυρίου [«είχε», «έδωσε», κυκλοφόρησε»…]. Όμως δεν είναι παρελθόν η αφειδώλευτη προσφορά του Αργυρίου για εξήντα πέντε χρόνια στα γράμματα, πανελλήνια και παγκόσμια. Στο πεδίο των ερευνών και των ανακοινώσεών του από το 1947 και εντεύθεν συμπεριλαμβάνονται οι Γ. Σεφέρης, Ο. Ελύτης, Γ. Θεοτοκάς, Ν. Καβαδίας, Νικήτας Ράντος, /Καλαμάρης, Μ. Αναγνωστάκης, οι Έλληνες νεωτερικοί του Μεσοπολέμου και οι υπερρεαλιστές ποιητές, οι μεταπολεμικοί ποιητές και πεζογράφοι κ.ά.
Γεννήθηκε το 1921 στην Αλεξάνδρεια και εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Ελλάδα το 1927. Στην Αθήνα μετείχε στην Εθνική Αντίσταση, αποφοίτησε από τη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών του Ε.Μ.Π., εργάστηκε εκπονώντας μελέτες για το οπλισμένο και προεντεταμένο σκυρόδεμα (1947-1948 και 1950-1992)!!! Δραστηριότητες παράλληλες με τις ενασχολήσεις γύρω από τη λογοτεχνία. Πρωτοδημοσίευσε κριτικές του στο αριστερό περιοδικό Eλεύθερα Γράμματα το 1947. Συνεργάστηκε ακόμη με τα περιοδικά: Ποιητική Τέχνη. Αγγλοελληνική Επιθεώρηση, Καινούρια Εποχή, Επιθεώρηση Τέχνης, Εποχές, Η λέξη, Το Δέντρο, Γράμματα και Τέχνες, Νέα Εστία, Εντευκτήριο, Πορφύρας, Αντί και με τις εφημερίδες: Δημοκρατικός Τύπος, Δημοκρατική, Η Ημέρα, Μεσημβρινή. Η Καθημερινή, Ελευθεροτυπία, Η Αυγή. Δημοσίευε τακτικά επιφυλλίδες στην εφημ. Το Βήμα (1971 -1973 και 1979-1985) και κριτική βιβλίου στην εφημ. Τα Νέα (1985).
Στη διάρκεια της Δικτατορίας ’67-74 μετείχε στην αντιστασιακή συντακτική επιτροπή των σύμμεικτων τόμων Δεκαοχτώ Κείμενα (1970) και Νέα Κείμενα, 1, 2 και σ’ αυτήν του διωκόμενου περιοδικού Η Συνέχεια (1973).
Το 1999 ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. Η μελέτη Διαδοχικές αναγνώσεις Ελλήνων υπερρεαλιστών βραβεύτηκε το 1984 με Α΄ Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου, ενώ το 1998 ο Αργυρίου βραβεύτηκε συνολικά για το έργο του με το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο, επίσης με το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών(2004).
Όταν η νεότερη ελληνική φιλολογία και η κριτική προσανατολίστηκε με βάση το περιεχόμενο και τις αξιολογήσεις που πρόβαλαν ιδίως οι Κωνσταντίνος Θ. Δημαράς, Λίνος Πολίτης, Μάριο Βίττι και Ρόντρικ Μπήτον, μέσω των ιστοριών της νεοελληνικής γραμματείας τις οποίες αυτοί συνέγραψαν. Όταν πολλοί ανέμεναν την ανάληψη μιας συλλογικής πρωτοβουλίας για τη συγγραφή μιας πολυφωνικής Ιστορίας της ελληνικής λογοτεχνίας. Τότε ήρθε η πολύτομη Ιστορία του πολυγραφότατου Αλέξανδρου Αργυρίου, ενός αφοσιωμένου εραστή και ακαταπόνητου μελετητή της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Ο Αργυρίου κόμισε με την οκτάτομη Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας και η πρόσληψή της από το 2001 ως το 2007 (εκδόσεις Καστανιώτης από το 2001 ως το 2007) ένα πρωτοφανές σε όγκο υλικό, την πείρα του ερευνητή, μα και τη βιωματική σχέση ιδίως με τους μεταπολεμικούς αριστερούς διανοητές και άλλους πρωταγωνιστές της μεταπολεμικής λογοτεχνικής παραγωγής. Κατέβαλε κόπο για την αντικειμενική διερεύνηση των προσλήψεων των ποιητικών και των πεζογραφικών δημιουργιών μέσα στο χρόνο και στην κριτική αποτίμηση των συγχρόνων και των κατοπινών μελετητών. Πρόκειται για έργο εντυπωσιακής πολυετούς ενασχόλησης, το οποίο καθιστά ακόμη πιο γοητευτικό η νηφάλια αποτίμηση, η οριζόντια εξέταση και η δημιουργική ανασύνθεση του υλικού.
Πρόσφατες εκδόσεις έργων του είναι τα κείμενα Εκκρεμότητες. Προτάσεις για επισφαλή ζητούμενα (εκδ. Καστανιώτης,2008) και το μελέτημα Τάκης Παπατσώνης (εκδ. Γαβριηλίδης, 2009).
Το ενδιαφέρον και η αγάπη του για τους λογοτέχνες και τον πνευματικό πολιτισμό της Κύπρου αποτυπώνεται από νωρίς (1948, 1951, 1956) με βιβλιοκρισίες για έργα ποίησης και πεζογραφίας των Ν. Νικολαϊδη, Γ.Φ. Πιερίδη, Μ. Ρουσσιά, Τ. Στεφα-νίδη, με το βιογραφικό του Λ. Ακρίτα (Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος,1981), με τη συμμετοχή του σε εκδηλώσεις για την Κύπρο στην Αθήνα.
Ανταποκρίθηκε με ενθουσιασμό και μίλησε στο λευκωσιάτικο συνέδριο Σύγχρονη Ελληνική Ποίηση, 11-13.9.1985 (Πρακτικά, Λευκωσία 1991), του ΣΕΚΦ-Ο.Ε.Λ.Μ.Ε.Κ. με διπλή εισήγηση για την ποίηση του Γιώργου Σεφέρη. Έδωσε ξανά το παρόν του με την εισήγηση για την ποιητική του Σεφέρη στο Α΄ Συμπόσιο Σεφέρη (14-16/4/1988, Αγία Νάπα- Πρακτικά 1991) Επιπλέον, με εγκυρότητα κατέθεσε τις σκέψεις του για τον Αιμίλιο Χουρμούζιο στο Συμπόσιο «Κύπριοι λογοτέχνες που έζησαν στην Ελλάδα» (Αγία Νάπα, 27-28 Απριλίου 1995- Πρακτικά 1999) και στο «Αφιέρωμα στην Κυπριακή λογοτεχνία» του περ. Σημείο (τχ. 4, 1996). Παραχώρησε, επίσης, συνεντεύξεις του στη Χαραυγή και τη Νέα Εποχή.
Επισημαίνω, επιπλέον, την παρουσία των δημιουργών που έζησαν ή κατάγονταν από την Κύπρο στην Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας: Ν. Νικολαϊδης, Λ. Ακρίτας, Γλ. Αλιθέρσης, Τ. Ανθίας, Θ. Πιερίδης, Πυθ. Δρουσιώτης, Αντ. Ιντιάνος, Π. Κριναίος, Αιμ. Χουρμούζιος, Κ. Μόντης, Λ. Παυλίδης, Ν. Κρανιδιώτης και όσοι άλλοι των Κυπριακών Γραμμάτων κυρίως. Ιδιαίτερα εκτενείς είναι οι αναφορές και ανθολογήσεις του έργου των Ανδρέα Παστελλά, Ανδρέα Χριστοφίδη, Θεοδόση Νικολάου, Μιχάλη Πασιαρδή, Κυριάκου Χαραλαμπίδη και η αξιοιποίηση δεδομένων από νεότερους δημιουργούς και μελετητές (Μ. Πιερή, Λ. Ζαφειρίου, Σ. Παύλου, Λ. Παπαλεοντίου κ.ά.).
Το 2004 ο Αλέξανδρος Αργυρίου, παρά τις ειλημμένες υποχρεώσεις και το προχωρημένο της ηλικίας, «για χάρη της Κύπρου και μόνο», όπως δήλωσε, έλαβε την γενναία απόφαση, να παραβρεθεί σε δύο τιμητικές εκδηλώσεις-συζητήσεις για το περιεχόμενο και τις στοχεύσεις της Ιστορίας της Ελληνικής Λογοτεχνίας στη Λευκωσία και τη Λεμεσό, στα πλαίσια των «Λογοτεχνικών Συναντήσεων» του ΣΕΚΦ –ΟΕΛΜΕΚ (12 και 13 Νοεμβρίου) με συνομιλητές τους Γιάννη Δάλλα, Λευτέρη Παπαλεοντίου και τον υπογράφοντα εκ μέρους του ΣΕΚΦ. Με την ευκαιρία της έκδοσης αυτής παραχώρησε συνεντεύξεις στην εφημ. Χαραυγή και στο λογοτεχνικό περιοδικό Νέα Εποχή. Ειδική μνεία, επιπλέον, αξίζει η προσεκτική προσέγγιση του έργου και της παρουσίας των δημιουργών που έζησαν στην Κύπρο ή κατάγονταν από αυτήν στην Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας: Ν. Νικολαϊδης, Λ. Ακρίτας, Γλ. Αλιθέρσης, Τ. Ανθίας, Θ. Πιερίδης, Πυθ. Δρουσιώτης, Αντ. Ιντιάνος, Π. Κριναίος, Αιμ. Χουρμούζιος, Κ. Μόντης, Λ. Παυλίδης, Ν. Κρανιδιώτης και όσοι άλλοι των Κυπριακών Γραμμάτων κυρίως. Ιδιαίτερα εκτενείς είναι οι αναφορές και ανθολογήσεις του έργου των Ανδρέα Παστελλά, Ανδρέα Χριστοφίδη, Θεοδόση Νικολάου, Μιχάλη Πασιαρδή, Κυριάκου Χαραλαμπίδη και η αξιοποίηση δεδομένων από νεότερους δημιουργούς και μελετητές (Μ. Πιερή, Λ. Ζαφειρίου, Σ. Παύλου, Λ. Παπαλεοντίου κ.ά.). Στις στήλες εφημερίδων και περιοδικών της Κύπρου αυτή η μνημειώδης προσπάθεια παρουσιάστηκε με κατατοπιστικά σημειώματα. Με το προλογικό σημείωμα «Καθυστερημένο προλόγισμα» στην βιβλιογραφική εργασία του Ανδρέα Χατζηθωμά Ευρετήριο περιοδικού «Η Συνέχεια» (1973), που εκδόθηκε στη Λευκωσία στα τέλη του 2007, έκλεισε ο κύκλος της συνεργασίας του Α. Αργυρίου με τον επιστημονικό και λογοτεχνικό κόσμο της Κύπρου.
Με ευγένεια ψυχής και αρχοντιά, καταδεκτικότητα και παρρησία πορεύτηκε ο διανοούμενος Αργυρίου. Χωρίς αποκλεισμούς, χωρίς διεκδίκηση αποκλειστικότητας και μοναδικότητας, στα πρόσφατα χρόνια καταγγέλλοντας ακόμη και την πύκλωση φαινομένων της αγοραίας δημοσιοσχεσίτικης κατάντιας. Ως ερευνητής υπέτασσε την εργασία του στη διαλογική ανάπτυξη των κρίσεων και αξιολογήσεων που σχετίζονται με τον ελληνισμό, αλλά και τη γενιά του, τη γενιά που ωρίμασε μετά τη λήξη του Β΄ Π.Π. μέσα σε δυσκολίες, διώξεις, στερήσεις, όνειρα, διαψεύσεις, επιστημονικές αναζητήσεις και ελπίδες.
Άλλο ζήτημα το τι θα ακολουθήσει με τα μεταμοντέρνα ερευνητικά ήθη… «Προσευχηθείτε για τις σκοπιές που αγρυπνούν» (Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου, 1985).
Γιώργος Κ. Μύαρης
Αναρτήσεις
