Η βυζαντινολόγος Τζούντιθ Χέριν μιλάει για την αποκατάσταση της Ιστορίας και δηλώνει ότι δεν μπορούμε να βρούμε στο Βυζάντιο σκάνδαλο ανάλογο με το σημερινό του Βατοπαιδίου στην Ελλάδα.
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΔΑΦΕΡΜΟΥ
Το ΒΗΜΑ, 02/11/2008 σύνδεσμος:
http://tovima.dolnet.gr/print_article.php?e=B&f=15500&m=C02&aa=1
Κυριακή 2 Νοεμβρίου 2008
Ιστορία Α' Λυκείου: Οι τράπεζες στην αρχαιότητα
... Στην καρδιά της σημερινής οικονομικής κρίσης βρίσκονται οι τράπεζες, ένας θεσμός που ανάγεται στην αρχαιότητα, από την οποία μάλιστα προέρχεται και το ίδιο τους το όνομα. Οι λέξεις «τράπεζα» και «τραπεζίτης» προήλθαν από τους πάγκους, αλλιώς τράπεζες, πάνω στις οποίες έκαναν τις συναλλαγές τους οι αρχαίοι χρηματιστές. Στην Αγορά της αρχαίας Αθήνας, στην ανατολική πλευρά της νότιας πλατείας της, οι ανασκαφές εντόπισαν τη θέση τεσσάρων τέτοιων τραπεζιών, από τα δώδεκα που είχαν στηθεί κάποτε στη θέση αυτή. Οι τράπεζες, στα πρώτα χρόνια της λειτουργίας τους (κατά τους αρχαϊκούς λεγόμενους χρόνους), ασχολούνταν κυρίως με την ισοτιμία και ανταλλαγή των διαφόρων νομισμάτων. Ωστόσο από τον 5ο αιώνα π.Χ. οι «τραπεζίτες» διεύρυναν τις δραστηριότητές τους και άρχισαν να δέχονται και καταθέσεις. Οι καταθέτες τούς εμπιστεύονταν τα χρήματά τους για διαφόρους λόγους, όπως π.χ. για λόγους ασφαλείας ή για να τα μεταφέρουν από ένα μέρος σε άλλο. Κυρίως όμως επεδίωκαν την αύξηση του κεφαλαίου τους από το προσφερόμενο επιτόκιο. Το ύψος του τελευταίου, όπως είναι φυσικό, δεν ήταν σταθερό. Είμαστε καλύτερα πληροφορημένοι για τους χρόνους μετά το 400 π.Χ. Στον 4ο αιώνα π.Χ. το επιτόκιο ήταν συνήθως γύρω στο 12%, για να πέσει στους αμέσως επόμενους αιώνες στο 10%. Στον 4ο αιώνα οι τράπεζες προχώρησαν και στη σύνταξη και φύλαξη οικονομικής φύσης συμβολαίων και, το πιο σημαντικό, στην παροχή δανείων. Τα δάνεια ήταν, ως επί το πλείστον, βραχυπρόθεσμα και είχαν ένα επιτόκιο κυμαινόμενο γύρω στο 18%. Τα κίνητρα των δανειοληπτών ήταν ποικίλα. Οι Αθηναίοι π.χ. επεδίωκαν τραπεζικό δάνειο όταν στερούνταν ρευστό και ήθελαν να παντρέψουν τα παιδιά τους ή επρόκειτο να αναλάβουν κάποια «λειτουργία», στο πλαίσιο των υποχρεώσεών τους ως πολιτών. Πρέπει ωστόσο να επισημάνω ότι δάνεια υψηλού ρίσκου, αν και είχαν εξαιρετικά υψηλές αποδόσεις, όπως τα ναυτοδάνεια, δεν τα παρείχαν τράπεζες αλλά ιδιώτες.
Οι αρχαίοι τραπεζίτες, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στις ημέρες μας, δεν ρίσκαραν τα χρήματα των πελατών τους. Η θάλασσα έκρυβε πολλούς κινδύνους - τα ναυάγια π.χ. ήταν πολύ συχνά φαινόμενα - και έτσι πολλές φορές τα δανεισμένα χρήματα κατέληγαν ανεπιστρεπτί... στον βυθό της. Επομένως, ανάμεσα στις τράπεζες της αρχαιότητας και σε αυτές των ημερών μας υπάρχει μια χτυπητή διαφορά. Οι πρώτες δεν ενθάρρυναν και δεν υποβοηθούσαν παραγωγικές επενδύσεις, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει σήμερα. Στην αρχαία Ελλάδα οι περισσότερες τράπεζες ήταν ιδιωτικές, ωστόσο, από τα ελληνιστικά κυρίως χρόνια, κάνουν την εμφάνισή τους και κρατικές, ενώ υπήρχαν και ορισμένες... «ιερές». Οι τελευταίες ήταν τράπεζες που είχαν ιδρύσει ορισμένα πλούσια ιερά, όπως αυτό της Δήλου. Παρείχαν δάνεια, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, όχι μόνο σε ιδιώτες αλλά και σε κυβερνήσεις, με επιτόκιο χαμηλότερο από αυτό των ιδιωτικών τραπεζών.
Αλλά και οι οικονομικές κρίσεις δεν αποτελούν φαινόμενο των ημερών μας. Στην αρχαιότητα πολλοί πλούσιοι έχαναν κατά το ξέσπασμά τους τις περιουσίες τους. Το κράτος, προκειμένου να εξασφαλίσει χρήματα προς ανακούφιση των ασθενέστερων οικονομικά πολιτών του, τους επέβαλε μεγάλες οικονομικές επιβαρύνσεις. Στην Αθήνα κατά ένα σημαντικό μέρος του 4ου αιώνα π.Χ., όταν η ανεργία και γενικότερα η οικονομική δυσπραγία είχαν αισθητή παρουσία, πολλοί ήταν οι πολίτες εκείνοι που επιβίωναν από τις διάφορες κρατικές παροχές, όπως ήταν μισθοί και «θεωρικά», χρήματα δηλαδή που δίνονταν συνήθως για την παρακολούθηση των θεατρικών παραστάσεων. Επρόκειτο για δαπάνες που καλύπτονταν από τις περιουσίες των πλουσίων γι' αυτό και οι τελευταίοι παραπονιούνταν: «Οι μάζες απαιτούν να τραγουδούν, να αθλούνται, να χορεύουν και να ταξιδεύουν με δικά μας χρήματα». (!!)
Ο κ. Μιχάλης Α. Τιβέριος είναι καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Το ΒΗΜΑ, 02/11/2008
Οι αρχαίοι τραπεζίτες, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στις ημέρες μας, δεν ρίσκαραν τα χρήματα των πελατών τους. Η θάλασσα έκρυβε πολλούς κινδύνους - τα ναυάγια π.χ. ήταν πολύ συχνά φαινόμενα - και έτσι πολλές φορές τα δανεισμένα χρήματα κατέληγαν ανεπιστρεπτί... στον βυθό της. Επομένως, ανάμεσα στις τράπεζες της αρχαιότητας και σε αυτές των ημερών μας υπάρχει μια χτυπητή διαφορά. Οι πρώτες δεν ενθάρρυναν και δεν υποβοηθούσαν παραγωγικές επενδύσεις, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει σήμερα. Στην αρχαία Ελλάδα οι περισσότερες τράπεζες ήταν ιδιωτικές, ωστόσο, από τα ελληνιστικά κυρίως χρόνια, κάνουν την εμφάνισή τους και κρατικές, ενώ υπήρχαν και ορισμένες... «ιερές». Οι τελευταίες ήταν τράπεζες που είχαν ιδρύσει ορισμένα πλούσια ιερά, όπως αυτό της Δήλου. Παρείχαν δάνεια, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, όχι μόνο σε ιδιώτες αλλά και σε κυβερνήσεις, με επιτόκιο χαμηλότερο από αυτό των ιδιωτικών τραπεζών.
Αλλά και οι οικονομικές κρίσεις δεν αποτελούν φαινόμενο των ημερών μας. Στην αρχαιότητα πολλοί πλούσιοι έχαναν κατά το ξέσπασμά τους τις περιουσίες τους. Το κράτος, προκειμένου να εξασφαλίσει χρήματα προς ανακούφιση των ασθενέστερων οικονομικά πολιτών του, τους επέβαλε μεγάλες οικονομικές επιβαρύνσεις. Στην Αθήνα κατά ένα σημαντικό μέρος του 4ου αιώνα π.Χ., όταν η ανεργία και γενικότερα η οικονομική δυσπραγία είχαν αισθητή παρουσία, πολλοί ήταν οι πολίτες εκείνοι που επιβίωναν από τις διάφορες κρατικές παροχές, όπως ήταν μισθοί και «θεωρικά», χρήματα δηλαδή που δίνονταν συνήθως για την παρακολούθηση των θεατρικών παραστάσεων. Επρόκειτο για δαπάνες που καλύπτονταν από τις περιουσίες των πλουσίων γι' αυτό και οι τελευταίοι παραπονιούνταν: «Οι μάζες απαιτούν να τραγουδούν, να αθλούνται, να χορεύουν και να ταξιδεύουν με δικά μας χρήματα». (!!)
Ο κ. Μιχάλης Α. Τιβέριος είναι καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Το ΒΗΜΑ, 02/11/2008
Σύγχρονη Ιστορία "Ο Καρλ Μαρξ ήταν σωστός;"
Αποσπάσματα από άρθρο του Τάσου Γιαννίτση που δημοσιεύεται στο ΒΗΜΑ. 02/11/2008
Οι «Times» του Λονδίνου της 21ης Οκτωβρίου φιλοξενούσαν αφιέρωμα με τίτλο «Επιστρέφει». Η διεθνής ύφεση και η «επιστροφή» του κράτους στην οικονομία γεννούν και πάλι το ερώτημα: Ο Καρλ Μαρξ ήταν σωστός;
Η πολλαπλή κρίση της παγκόσμιας οικονομίας οδήγησε σε μια αναβίωση του ενδιαφέροντος για τα κείμενα και τις ιδέες του Μαρξ. Οταν ο Bernd Debusmann, γράφει ότι «ο καπιταλισμός όπως τον γνωρίζαμε πνέει τα λοίσθια, και όσοι, όπως ο Μαρξ, προέβλεπαν ότι αποτελεί κίνδυνο για το παγκόσμιο σύστημα, παίρνουν σήμερα την εκδίκησή τους», τότε ο Μαρξ είναι παρών.
… Στη θεωρία του Μαρξ, οι κρίσεις προκαλούνται από μια υπερσυσσώρευση κεφαλαίου στην «παραγωγική σφαίρα», η οποία οδηγεί σε πτώση του ποσοστού κέρδους. Το χρηματοοικονομικό σύστημα δεν έχει μεγάλο βάρος στην ερμηνεία αυτή. Ποιες είναι οι ιδέες που επαναφέρουν τον Μαρξ στην επικαιρότητα;
Κατ' αρχάς η κεντρική ιδέα ότι το καπιταλιστικό σύστημα εμπεριέχει εγγενείς μηχανισμούς που λειτουργούν αυτοκαταστροφικά και προκαλούν βαθιές κρίσεις. Η θέση ότι η μεγιστοποίηση του κέρδους από τους καπιταλιστές ως μεμονωμένα άτομα μπορεί να συντελείται, αλλά και να οδηγεί σε αποτυχία το σύστημα ως σύνολο, έχει πολύ πιο ισχυρές αντιστοιχίες στη σημερινή πραγματικότητα, απ' ό,τι η κυρίαρχη ιδεοληψία, στην οποία οι έννοιες της αποτυχίας των αγορών και της κρίσης δεν έχουν θέση.
Κατά βάση, η σημερινή κρίση κάνει εμφανή τη διάσταση μεταξύ νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας, που φανατικά υποστηρίζει την αυτορρύθμιση των αγορών και αρνείται την κρατική παρέμβαση, με την πραγματικότητα που βιώνουν εκατομμύρια πολίτες. Από την κρίση της ΝΑ Ασίας το 1997, της Αργεντινής το 1999 - 2000, μέχρι τη σημερινή κρίση, τέσσερα στοιχεία γίνονται εμφανή: ότι η παγκοσμιοποίηση των χρηματοοικονομικών αγορών είναι η πλέον επικίνδυνη, αφού περιοδικά αποσταθεροποιεί τμήματα ολόκληρα της παγκόσμιας οικονομίας, ότι η αποσταθεροποίηση αυτή αποκτά «συστημικό» χαρακτήρα, ότι από εθνική - περιφερειακή μετατράπηκε σταδιακά σε παγκόσμια κρίση, και ότι οι μορφές κινδύνου που συνεπάγεται η απορρύθμιση του χρηματοοικονομικού συστήματος είναι πολιτικά αποδεκτές, αν όχι και επιδιωκόμενες, από ισχυρά κέντρα εξουσίας, και δεν αποτελούν απλώς αποτέλεσμα κάποιων «τεχνικών αδυναμιών», που διέλαθαν την προσοχή των εποπτικών αρχών. Οι αγορές μπορεί «να τρέχουν πιο γρήγορα από τις εποπτικές αρχές» για κάποιους μήνες, αλλά όταν για χρόνια οι εποπτικές αρχές αδρανούν, τότε σημαίνει ότι δεν έχουμε απλώς αδυναμία πρόβλεψης. Εχουμε αποδοχή ή ανοχή των κοινωνικών κινδύνων και των κινδύνων αποτυχίας της αγοράς από εκείνους, που επιφορτίστηκαν να διασφαλίζουν τη σωστή λειτουργία της. Η κοινωνία βλέπει επίσης ότι πίσω από την κρίση και την αντιμετώπισή της συντελείται μια τεράστια αναδιανομή εισοδήματος, που επίσης αποτελεί κεντρικό στοιχείο της μαρξιστικής θεωρίας. Το αν επιστημονικά η αναδιανομή αυτή αντιστοιχεί στη μαρξιστική έννοια της υπεραξίας ή όχι, ελάχιστα απασχολεί. Η επιστροφή του Μαρξ στηρίζεται στις εξής τρεις διάχυτες διαπιστώσεις:
* η αγορά δεν αυτορρυθμίζεται,
* η αγορά γίνεται όχημα, μέσω του οποίου, με τη στήριξη του κράτους, λειτουργούν ισχυροί αναδιανεμητικοί μηχανισμοί, οι οποίοι αποσπούν μαζικά σε όφελος του χρηματικού κεφαλαίου πλούτο που παράγεται στην πραγματική οικονομία και
* οι λειτουργίες αυτές της αγοράς δημιουργούν κρίση στο σύστημα συνολικά.
Για μεγάλο διάστημα, οικονομική θεωρία και φιλελεύθερες ιδεολογίες ταύτισαν την αγορά με τον ορθολογισμό. Οι ορθολογικές προσδοκίες, οι ορθολογικές συμπεριφορές, ο ορθολογισμός του αυτοματισμού της αγοράς κυριαρχούσαν στο θεωρητικό και επικοινωνιακό επίπεδο. Οτι αυτό ήταν λάθος είχε επισημανθεί από όλες τις κριτικές (μαρξιστικές ή όχι) θεωρήσεις. Η αντιμετώπισή τους από το κυρίαρχο ρεύμα σκέψης - και συμφερόντων - ήταν σταθερά υπεροπτική και απαξιωτική. Οτι, στο θέμα αυτό, η υπεροψία βοηθήθηκε από τα μεγάλα λάθη όσων στο όνομα μιας αριστερής ιδεολογίας μετέτρεψαν το κράτος σε ένα διεφθαρμένο και αντιπαραγωγικό μόρφωμα, θα έπρεπε επίσης να είναι εμφανές.
Η σημερινή κρίση απέδειξε (για άλλη μια φορά) ότι η ανεξέλεγκτη λειτουργία των αγορών έρχεται σε σύγκρουση με το συλλογικό συμφέρον. Η ανάλυση του Μαρξ για τις εγγενείς αντιφάσεις του καπιταλιστικού συστήματος κινείται σε μια παρεμφερή λογική. Ομως, άλλο η θεωρία και άλλο η πράξη. Η επόμενη βέβαιη κρίση - κρίση περιβαλλοντική, πιθανώς και ενεργειακή - επιβεβαιώνει την κυριαρχία του ανορθολογισμού απέναντι στην ορθολογικότητα στη λειτουργία των κοινωνιών μας.
Επανήλθε και ο Κέινς. Η ύφεση που διαγράφεται κάνει αναγκαστική την επιστροφή σε πολιτικές κεϊνσιανού τύπου που, απαιτούν ένα πολύπλοκο πολιτικό μάνατζμεντ πολλαπλών οικονομικών, κοινωνικών και διαρθρωτικών σχέσεων, οι οποίες δεν φαίνεται να έχουν γίνει αντιληπτές. Οι σημερινές παρεμβάσεις, με τις πληρωμές τόκων που θα ακολουθήσουν, θα έχουν σοβαρές επιπτώσεις στη διανομή του εισοδήματος, στις δαπάνες κοινωνικής προστασίας και για επενδύσεις, ιδιαίτερα σε χώρες με ήδη υψηλό δημόσιο χρέος (όπως η Ελλάδα). Ο συνακόλουθος κίνδυνος μιας αποσταθεροποίησης του κράτους, ως κεντρικού μηχανισμού που διασφαλίζει συλλογικές αξίες, είναι ορατός. Η κοινωνία κατανοεί και φοβάται. Τότε, θεωρητικές αναλύσεις, όπως η μαρξιστική ανάλυση, που επικεντρώνονται στις κοινωνικές αντιθέσεις και σε κρίσεις, είναι αναπόφευκτο να επανέρχονται στο προσκήνιο.
Οι «Times» του Λονδίνου της 21ης Οκτωβρίου φιλοξενούσαν αφιέρωμα με τίτλο «Επιστρέφει». Η διεθνής ύφεση και η «επιστροφή» του κράτους στην οικονομία γεννούν και πάλι το ερώτημα: Ο Καρλ Μαρξ ήταν σωστός;
Η πολλαπλή κρίση της παγκόσμιας οικονομίας οδήγησε σε μια αναβίωση του ενδιαφέροντος για τα κείμενα και τις ιδέες του Μαρξ. Οταν ο Bernd Debusmann, γράφει ότι «ο καπιταλισμός όπως τον γνωρίζαμε πνέει τα λοίσθια, και όσοι, όπως ο Μαρξ, προέβλεπαν ότι αποτελεί κίνδυνο για το παγκόσμιο σύστημα, παίρνουν σήμερα την εκδίκησή τους», τότε ο Μαρξ είναι παρών.
… Στη θεωρία του Μαρξ, οι κρίσεις προκαλούνται από μια υπερσυσσώρευση κεφαλαίου στην «παραγωγική σφαίρα», η οποία οδηγεί σε πτώση του ποσοστού κέρδους. Το χρηματοοικονομικό σύστημα δεν έχει μεγάλο βάρος στην ερμηνεία αυτή. Ποιες είναι οι ιδέες που επαναφέρουν τον Μαρξ στην επικαιρότητα;
Κατ' αρχάς η κεντρική ιδέα ότι το καπιταλιστικό σύστημα εμπεριέχει εγγενείς μηχανισμούς που λειτουργούν αυτοκαταστροφικά και προκαλούν βαθιές κρίσεις. Η θέση ότι η μεγιστοποίηση του κέρδους από τους καπιταλιστές ως μεμονωμένα άτομα μπορεί να συντελείται, αλλά και να οδηγεί σε αποτυχία το σύστημα ως σύνολο, έχει πολύ πιο ισχυρές αντιστοιχίες στη σημερινή πραγματικότητα, απ' ό,τι η κυρίαρχη ιδεοληψία, στην οποία οι έννοιες της αποτυχίας των αγορών και της κρίσης δεν έχουν θέση.
Κατά βάση, η σημερινή κρίση κάνει εμφανή τη διάσταση μεταξύ νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας, που φανατικά υποστηρίζει την αυτορρύθμιση των αγορών και αρνείται την κρατική παρέμβαση, με την πραγματικότητα που βιώνουν εκατομμύρια πολίτες. Από την κρίση της ΝΑ Ασίας το 1997, της Αργεντινής το 1999 - 2000, μέχρι τη σημερινή κρίση, τέσσερα στοιχεία γίνονται εμφανή: ότι η παγκοσμιοποίηση των χρηματοοικονομικών αγορών είναι η πλέον επικίνδυνη, αφού περιοδικά αποσταθεροποιεί τμήματα ολόκληρα της παγκόσμιας οικονομίας, ότι η αποσταθεροποίηση αυτή αποκτά «συστημικό» χαρακτήρα, ότι από εθνική - περιφερειακή μετατράπηκε σταδιακά σε παγκόσμια κρίση, και ότι οι μορφές κινδύνου που συνεπάγεται η απορρύθμιση του χρηματοοικονομικού συστήματος είναι πολιτικά αποδεκτές, αν όχι και επιδιωκόμενες, από ισχυρά κέντρα εξουσίας, και δεν αποτελούν απλώς αποτέλεσμα κάποιων «τεχνικών αδυναμιών», που διέλαθαν την προσοχή των εποπτικών αρχών. Οι αγορές μπορεί «να τρέχουν πιο γρήγορα από τις εποπτικές αρχές» για κάποιους μήνες, αλλά όταν για χρόνια οι εποπτικές αρχές αδρανούν, τότε σημαίνει ότι δεν έχουμε απλώς αδυναμία πρόβλεψης. Εχουμε αποδοχή ή ανοχή των κοινωνικών κινδύνων και των κινδύνων αποτυχίας της αγοράς από εκείνους, που επιφορτίστηκαν να διασφαλίζουν τη σωστή λειτουργία της. Η κοινωνία βλέπει επίσης ότι πίσω από την κρίση και την αντιμετώπισή της συντελείται μια τεράστια αναδιανομή εισοδήματος, που επίσης αποτελεί κεντρικό στοιχείο της μαρξιστικής θεωρίας. Το αν επιστημονικά η αναδιανομή αυτή αντιστοιχεί στη μαρξιστική έννοια της υπεραξίας ή όχι, ελάχιστα απασχολεί. Η επιστροφή του Μαρξ στηρίζεται στις εξής τρεις διάχυτες διαπιστώσεις:
* η αγορά δεν αυτορρυθμίζεται,
* η αγορά γίνεται όχημα, μέσω του οποίου, με τη στήριξη του κράτους, λειτουργούν ισχυροί αναδιανεμητικοί μηχανισμοί, οι οποίοι αποσπούν μαζικά σε όφελος του χρηματικού κεφαλαίου πλούτο που παράγεται στην πραγματική οικονομία και
* οι λειτουργίες αυτές της αγοράς δημιουργούν κρίση στο σύστημα συνολικά.
Για μεγάλο διάστημα, οικονομική θεωρία και φιλελεύθερες ιδεολογίες ταύτισαν την αγορά με τον ορθολογισμό. Οι ορθολογικές προσδοκίες, οι ορθολογικές συμπεριφορές, ο ορθολογισμός του αυτοματισμού της αγοράς κυριαρχούσαν στο θεωρητικό και επικοινωνιακό επίπεδο. Οτι αυτό ήταν λάθος είχε επισημανθεί από όλες τις κριτικές (μαρξιστικές ή όχι) θεωρήσεις. Η αντιμετώπισή τους από το κυρίαρχο ρεύμα σκέψης - και συμφερόντων - ήταν σταθερά υπεροπτική και απαξιωτική. Οτι, στο θέμα αυτό, η υπεροψία βοηθήθηκε από τα μεγάλα λάθη όσων στο όνομα μιας αριστερής ιδεολογίας μετέτρεψαν το κράτος σε ένα διεφθαρμένο και αντιπαραγωγικό μόρφωμα, θα έπρεπε επίσης να είναι εμφανές.
Η σημερινή κρίση απέδειξε (για άλλη μια φορά) ότι η ανεξέλεγκτη λειτουργία των αγορών έρχεται σε σύγκρουση με το συλλογικό συμφέρον. Η ανάλυση του Μαρξ για τις εγγενείς αντιφάσεις του καπιταλιστικού συστήματος κινείται σε μια παρεμφερή λογική. Ομως, άλλο η θεωρία και άλλο η πράξη. Η επόμενη βέβαιη κρίση - κρίση περιβαλλοντική, πιθανώς και ενεργειακή - επιβεβαιώνει την κυριαρχία του ανορθολογισμού απέναντι στην ορθολογικότητα στη λειτουργία των κοινωνιών μας.
Επανήλθε και ο Κέινς. Η ύφεση που διαγράφεται κάνει αναγκαστική την επιστροφή σε πολιτικές κεϊνσιανού τύπου που, απαιτούν ένα πολύπλοκο πολιτικό μάνατζμεντ πολλαπλών οικονομικών, κοινωνικών και διαρθρωτικών σχέσεων, οι οποίες δεν φαίνεται να έχουν γίνει αντιληπτές. Οι σημερινές παρεμβάσεις, με τις πληρωμές τόκων που θα ακολουθήσουν, θα έχουν σοβαρές επιπτώσεις στη διανομή του εισοδήματος, στις δαπάνες κοινωνικής προστασίας και για επενδύσεις, ιδιαίτερα σε χώρες με ήδη υψηλό δημόσιο χρέος (όπως η Ελλάδα). Ο συνακόλουθος κίνδυνος μιας αποσταθεροποίησης του κράτους, ως κεντρικού μηχανισμού που διασφαλίζει συλλογικές αξίες, είναι ορατός. Η κοινωνία κατανοεί και φοβάται. Τότε, θεωρητικές αναλύσεις, όπως η μαρξιστική ανάλυση, που επικεντρώνονται στις κοινωνικές αντιθέσεις και σε κρίσεις, είναι αναπόφευκτο να επανέρχονται στο προσκήνιο.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)
Αναρτήσεις
