Κυριακή 26 Οκτωβρίου 2008

Καθηγητές ιστορίας εν... αγνοία

Απλά ιστορικά

Φαντάζομαι ότι όλο και κάτι έχετε ακούσει σχετικά με τα νέα διδακτικά εγχειρίδια Ιστορίας στο Λύκειο. Προς το παρόν το μόνο νέο είναι το βιβλίο Ιστορίας της Γ' Λυκείου «Ιστορία του νεότερου και σύγχρονου κόσμου» που χορηγείται στα σχολεία με δωρεά από το Υπουργείο Παιδείας της Ελλάδας και έχει προκαλέσει τις δικαιολογημένες όπως θα δείξω παρακάτω αντιδράσεις πολλών φιλολόγων.
Τις προάλλες συζητούσα με συνάδελφο γύρω από αυτό το θέμα και μου παράθετε τις αρετές του νέου βιβλίου ιστορίας το οποίο «είναι συνοπτικό μεν, γραμμένο σε επιτηδευμένη γλώσσα αλλά πολύ καλύτερο από το προηγούμενο, διότι γνωρίζει στα παιδιά την ευρωπαϊκή ιστορία και ξεφεύγει από τον ελληνοκεντρισμό αναφέροντας διαδοχικά όλες τις μικρές και μεγάλες στιγμές της Ευρώπης από το 1815 ως το 2005.»
Ας αρχίσω από τα βασικά. Όταν ξεκινώ τα μαθήματα Ιστορίας με τους μαθητές Λυκείου αναφερόμαστε πάντα στα κύρια ερωτήματα που πρέπει να θέσουμε για να αξιολογήσουμε μια πηγή:
- Ποιος είναι ο δημιουργός της ;
- Πού και πότε δημιουργήθηκε;
- Ποιος υπήρξε ο σκοπός της δημιουργίας της;
- Ποιο το κοινό στο οποίο απευθυνόταν;
Έτσι λοιπόν Το συγκεκριμένο το βιβλίο έγραψαν ο καθηγητής κ. Ι. Κολιόπουλος (μέλος του επιστημονικού συμβουλίου του Ινστιτούτου Δημοκρατίας «Κωνσταντίνος Καραμανλής») και η ομάδα του -, με τη διαδικασία της ανάθεσης από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας που κυβερνά την Ελλάδα από το 2004 με στόχο να παρέχει βασικές ιστορικές γνώσεις σε όλους τους νέους που μετέχουν στο ελληνικό λύκειο.

Όταν όμως θέλουμε να εμβαθύνουμε ακόμα περισσότερο σε μια γραπτή πηγή -και φυσικά αντιμετωπίζουμε το νέο βιβλίο ως σύγχρονη πηγή γνώσεων - πρέπει να ρωτήσουμε:
Ποια είναι η άποψη των δημιουργών για την Ιστορία και τη διδασκαλία της;
- Ποιες αξίες ενυπάρχουν, ποιες αναδεικνύονται και ποιες αποκρύπτονται;
- Ποια προβλήματα επισημαίνονται και ποια αποσιωπούνται;
- Ποιο αποτέλεσμα αναμένουν να επιτύχουν οι δημιουργοί του βιβλίου;
Και επίσης:
- Πόσο χαρακτηριστική της εποχής της είναι η πηγή, το βιβλίο ;

- Διαφοροποιείται από άλλες πηγές της εποχής της;
- Διακρίνεται προκατάληψη; μεροληψία;
- Διασώζει την άποψη των νικητών; των ηττημένων; άλλων;
Θα προσπαθήσω λόγω του χώρου να επικεντρωθώ στα πρώτα τρία κρίσιμα ερωτήματα. Πριν προχωρήσω είναι καλή μια χρήσιμη επισήμανση. Αρκετοί συνάδελφοι καθηγητές φιλόλογοι, ιδιαίτερα, όσοι είναι παλαιάς κοπής αλλά και κάποιοι νεώτεροι αντιλαμβάνονται το μάθημα της Ιστορίας ως ένα πατριωτικό κήρυγμα (στην καλύτερη περίπτωση) και ως μια ατέλειωτη σειρά γεγονότων , κυρίως μαχών, κατακτήσεων, ιστοριών προσωπικοτήτων και πολέμων. Μετά από αρκετά χρόνια στην εκπαίδευση πιστεύω ότι αφήνουν στην άκρη την ιστορία των κοινωνιών, των λαϊκών αγώνων, της οικονομίας και του πολιτισμού διότι πρώτον δεν την καταλαβαίνουν και δεύτερον δεν γνωρίζουν πόσο σημαντική είναι για τους νέους μαθητές - πολίτες.
Ξεκινάμε λοιπόν τη διερεύνηση του βιβλίου- ως πηγής πληροφοριών- με βάση τα παραπάνω ερωτήματα.

Ποια είναι η άποψη των δημιουργών για την Ιστορία και τη διδασκαλία της;

Οι δημιουργοί πανεπιστημιακοί μπορεί να είναι καταρτισμένοι επιστημονικά στον τομέα τους, αλλά αγνοούν τη διδακτική πραγματικότητα των σχολείων μας και το χειρότερο δεν φρόντισαν να την μάθουν, διότι το βιβλίο έπρεπε να τελειώσει σε έξι μήνες. Αγνοούν μάλιστα και τη σύγχρονη καθολικώς αποδεκτή άποψη ότι οι γνώσεις σήμερα είναι πάρα πολλές, κανείς μας δεν μπορεί να τις κατέχει όλες, μαθαίνουμε λοιπόν στους νέους τις βασικές τις αποκαλούμενες «πυρηνικές γνώσεις», αλλά κυρίως τις απαραίτητες δεξιότητες βάσει των οποίων θα μπορούν οι νέοι διαχειριστούν τον όγκο πληροφοριών και ξεχωρίζουν «την ήρα από το σιτάρι». Επίσης ξεχνούν ότι απευθύνονται σε μαθητές 17 και 18 ετών που δεν μπορούν να παρακολουθήσουν την επιτηδευμένη ως καθαρευουσιάνικη φρασεολογία τους, που δυσκολεύει και τους διδάσκοντες.
Αποτέλεσμα το «νέο» βιβλίο διπλασίασε την ύλη (ξεκινά το 1815 και φθάνει ως το 2005) τη στιγμή που οι μαθητές μας με δυσκολία τα έβγαζαν πέρα με το προηγούμενο βιβλίο που κάλυπτε την περίοδο (1909-1985) και ήταν κατά γενική ομολογία καλογραμμένο και περισσότερο κατανοητό.

- Ποιες αξίες ενυπάρχουν, ποιες αναδεικνύονται και ποιες αποκρύπτονται;
Θα παραθέσω αυτούσια μερικά ενδεικτικά αποσπάσματα του πρώτου μέρους του βιβλίο και «ο νοών νοείτω»,
Σελ 31 « ο Ρήγας δεν αποσκοπούσε στην ίδρυση «Βαλκανικής Ομοσπονδίας», όπως εσφαλμένα υποστηρίζεται από ορισμένους.»
Για τους εμφυλίους του 1821 υπάρχει μόνο μία φράση : «Οι διαμάχες για τον έλεγχο της εξουσίας προκάλεσαν βίαιες εμφύλιες συγκρούσεις που είχαν αντίκτυπο στη διεξαγωγή του πολέμου.» Πιο κάτω για τη βασιλεία:
«Εφικτή ήταν και η λύση που εξασφαλίστηκε στο ζήτημα της ανεξαρτησίας …η Ελλάδα υπήχθη σε καθεστώς εγγύησης της εδαφικής της ακεραιότητας και του μοναρχικού πολιτεύματος με το προικοδοτήθηκε από τις μεγάλες δυνάμεις.», σελ.32 « …το μοναρχικό πολίτευμα δεν ήταν αντίθετο προς την εκπεφρασμένη δια των αντιπροσώπων του βούληση του ελληνικού λαού.», σελ.33 « σύμφωνα με μαρτυρίες, ο Όθων έγινε δεκτός στην καθημαγμένη από τον πόλεμο Ελλάδα ως μεσσίας, …» Μην ψάξετε να βρείτε την λέξη βαυαροκρατία, δεν υπάρχει.
Σελ. 53 «Τα αίτια της αποικιοκρατίας. … η αναζήτηση αγορών, πρώτων υλών, η ακλόνητη πίστη στην ανωτερότητα του δυτικού πολιτισμού και στο χρέος της εξαγωγής των αξιών και των θεσμών του, καθώς και η φιλανθρωπία.»
56. «Ο δυτικός άνθρωπος προσπάθησε να ενσωματώσει στο δυτικό πολιτισμό λαούς με κοινωνική οργάνωση και πολιτισμούς διαφορετικούς από τον δυτικό, να τους «προικοδοτήσει» με θεσμούς ανάλογους προς τους δικούς του… εξάρθρωσε παραδοσιακές κοινωνικές δομές, αλλά παρ’ όλα αυτά, εξάλειψε θανατηφόρες επιδημίες, τη δουλεία κι άλλες ενδημικές μάστιγες.»

Τελειώνω με το τρίτο ερώτημα:
- Ποια προβλήματα επισημαίνονται και ποια αποσιωπούνται;
Θα δώσω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Το νέο βιβλίο αφιερώνει στην ενότητα «Η διεθνής οικονομική και οι συνέπειές της» (1929-1932) το ένα τρίτο της σελίδας 104, ενώ το «παλιό» προσφέρει στους μαθητές μια ολοκληρωμένη ανάλυση του φαινομένου της οικονομικής κρίσης σε είκοσι σελίδες με πλήθος πηγών στις οποίες περιέχεται το επίκαιρο απόσπασμα του αμερικανού συγγραφέα Τζων Στάινμπεκ: «..’Άνθρωποι ουρές μίλια μάκρος ήρθαν να πάρουν τον καρπό (τα πεταγμένα πορτοκάλια), όμως αυτό δεν μπορεί να γίνει. Πώς θα τα αγόραζαν 20 σεντς τη δωδεκάδα, όταν μπορούν να τα μαζέψουν τζάμπα; Εργάτες ράντιζαν με πετρέλαιο τα πορτοκάλια και θύμωναν με τον κόσμο που ήρθε να πάρει τον καρπό…Από τη μια ένα εκατομμύριο πεινασμένοι και από την άλλη ραντίζουν με πετρόλαδο τα χρυσαφένια βουνά».
Οι συγγραφείς της νεοφιλελεύθερης διανόησης δεν το θεώρησαν σημαντικό αυτό το κεφάλαιο, διότι όλοι ξέρετε ότι μέχρι πριν ένα μήνα οι αγορές «αυτορυθμίζονταν».

2 σχόλια:

ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΙΑΛΛΟΥΡΗΣ είπε...

Πολύ καλό κείμενο. Αναδεικνύει ακόμα μια φορά τις "αδυναμίες" του συγκεκριμένου πονήματος.
Ελπίζω οι φιλόλογοι να αγκαλιάσουν το blog.

Unknown είπε...

Εξαιρετική η προσπάθεια. Με όλη μου την καρδιά, κάνω ευχή για παραγωγικούς διαλόγους.