Επιστολή του συνάδελφου Αντρέα Σταύρου στο ΣΕΚΦ για τα προβλήματα που δημιουργεί η εισαγωγή του νέου βιβλίου Ιστορίας στη Γ' Λυκείου

Πρός
ΚΔΣ του ΣΕΚΦΛευκωσία.


Με αφορμή την εισαγωγή από φέτος του νέουδιδακτικού βιβλίου στο μάθημα τηςιστορίας κατεύθυνσης της Γ΄ Λυκείου«Ιστορία του νεότερου και τουσύγχρονου κόσμου» αποφάσισα να σαςδιαβιβάσω τις απόψεις μου με την ελπίδαότι, έστω και τώρα, θα ληφθούν κάποιαδιορθωτικά μέτρα. Αφετηρία τουπροβληματισμού είναι το γεγονός ότι ήδητο νέο διδακτικό βιβλίο έχειδοκιμαστεί στην πράξη για τρειςεβδομάδες, όπως και ο νέοςπρογραμματισμόςτης διδακτέας ύλης και το νέο εξεταστικόδοκίμιο. Παρόλο το σύντομο τουχρονικού διαστήματος, εξώφθαλμα μπορούννα εξαχθούν κάποια συμπεράσματα μεβάση τη νέα πραγματικότητα που βιώνουμεεκπαιδευτικοί και μαθητές , όπωςαυτή έχει καθοριστεί από την αρμόδιααρχή.Αυτονόητα δεν υπεισέρχομαι σε άλλαζητήματα που αφορούν το ζήτημα τηςιστορίας ή της σχολικής ιστορίας καιπεριορίζομαι στα δεδομένα, όπως αυτάέχουν διαμορφωθεί στο συγκεκριμένοχρόνο και στο επίπεδο της εκπαιδευτικήςπράξης.
ΕΙΣΑΓΩΓΗΟ προγραμματισμός της διδακτέας ύλης, τοδιδακτικό βιβλίο και το εξεταστικόδοκίμιο είναι αλληλένδετα ιδιαίτερα στομάθημα της ιστορίας κατεύθυνσης τηςΓ΄Λυκείου.
Ο προγραμματισμός στηρίχθηκε σταδιδακτικά βιβλία. Δεδομένου ότι τομάθημαεξετάζεται στις Παγκύπριες εξετάσειςουσιαστικά η αποστήθιση της διδακτέαςύλης αποτελεί αυτοσκοπό για τουςμαθητές. Προς αυτή την κατεύθυνση,δυστυχώς, σπρώχνει και το περιεχόμενοτου εξεταστικού δοκιμίου. Στα πλαίσιατων Παγκύπριων Εξετάσεων το μέσο - τοδιδακτικό βιβλίο - είναι και ο σκοπόςσε μια εξετασιοκεντρική καιχρησιμοθηρική προσέγγισης τουμαθήματος.Από την άλλη ανάγκες των εξετάσεωνεπιβάλλουν στους εκπαιδευτικούς καιτουςμαθητές ένα συγκεκριμένο τρόποπροσέγγισης της ύλης και του βιβλίου, μια«εξάσκηση» των μαθητών στο συγκεκριμένοεξεταστικό δοκίμιο.Αυτή είναι κατά τη γνώμη μου ηπραγματικότητα.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣΤο διδακτικό βιβλίο λοιπόν στηνεκπαιδευτική πράξη παρουσιάζειπροβλήματα.Ειδικότερα για την Α΄ Ενότητα η οποίατώρα «καλύπτεται», μπορούν ναεπισημανθούν πολλά προβλήματα.Στον προγραμματισμό της ύλης δεν έχουνπροβλεφθεί διδακτικές περίοδοι γιατην εισαγωγή. Η εισαγωγή είναιαπαραίτητη για να έχουν οι μαθητές μιασυνολική αντίληψη της συγκεκριμένηςπεριόδου (1815 -1871). Το πρόβλημαγίνεται μεγαλύτερο δεδομένου ότι οιμαθητές δε γνωρίζουν τα όσα προηγήθηκανμε αποτέλεσμα να απαιτείται συνεχώςπρόσθετος διδακτικός χρόνος για σύνδεσημε τα προηγούμενα.Στην Α΄ κεφάλαιο με τίτλο «ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟΕΙΡΗΝΗΣ ΤΗΣ ΒΙΕΝΝΗΣ (1814-1815) κατάτη διδασκαλία - μάθηση εντοπίστηκαναρκετα προβλήματα. Ειδικότερα:Είναι ευσύνοπτο με αποτέλεσμα ναδημιουργούνται συνεχώς ερωτήματα καιαπορίες στους μαθητές. Για παράδειγμα οιαναφορές « τα ιδιαίτερα συμφέροντάτους δε συνέπιπταν», «οι λαοί της Ευρώπηςέδειχναν να αποφαίνονται υπέρ τηςεθνικής ανεξαρτησίας», «...την οποίαέσπευσε να καταδικάσει η Βρετανία»κλπ.Η γνώση παρέχεται αποσπασματικά μεαποτέλεσμα οι μαθητές να μην μπορούν νααποσαφηνίσουν τα ιστορικά δεδομένα. Γιαπαράδειγμα οι αποφάσεις τουΣυνεδρίου της Βιέννης δε δίνονται μεσαφή τρόπο. Η Συνθήκη Ειρήνηςαναφέρεται στην αρχή, παραλείπεται στοτέλος - δηλαδή γίνεται απλή αναφορά -και σε παρένθεση αναφέρεται η ΕυρωπαϊκήΣυμφωνία η οποία κρίνεται άξιασχολιασμού σε παράθεμα!!! Το αποτέλεσμαείναι ο διδακτικός χρόνος ναδιατίθεται όχο για την κατανόηση τουιστορικού γίγνεσθαι ή την καλλιέργειατης κριτικής σκέψης αλλά στην κατανόησητου κειμένου τωνσυγγραφέων/ιστορικών.Ο τρόπος παρουσίασης των ηγετών στοΣυνέδριο της Βιέννης εύκολα μπορεί ναδημιουργήσει παρανοήσεις στους μαθητέςαναφορικά με τις «φιλειρηνικές» ήφιλευρωπαϊκές» τους εξαγγελίες.Περιέχει λεπτομέρειες στην ιστορικήαφήγηση που καθιστούν δύσκολη τη«μάθηση» δεδομένης της υπαρκτής ανάγκηςγια αποστήθιση. Αναφέρομαι ειδικάστις εδαφικές ρυθμίσεις στη σελ. 11. Οιλεπτομέρειες θα μπορούσαν ναπαρατίθενται σε ένα πληρέστερο χάρτη.Οι πηγές είναι ακατάλληλες δεδομένου ότιδεν προσθέτουν κάτι γιαπροβληματισμό ή καλλιέργεια τηςκριτικής σκέψης. Για το κείμενο του Κ.Σβολόπουλου που παρατίθεται στη σελ. 12διερωτάται κάποιος ποια είναι ηχρησιμότητά του πέρα από το γεγονός ότι οσυγγραφέα του βιβλίου παραθέτεικαι μια άποψή του από ένα άλλο δικό τουβιβλίο.Η ερώτηση 2 του βιβλίου δεν έγινεκατανοητή από τους μαθητές.
Στα θετικά της συγκεκριμένηςπαρουσίασης της ύλης μπορεί νακαταγραφεί ηανάδειξη της πολιτικής δυναμικής τηςεποχής.
Το αποτέλεσμα είναι αντί για δύοδιδακτικές περιόδους, όπως προβλέπεταιστον προγραμματισμό της διδακτέας ύλης,να έχουν διατεθεί έξι για τοσυγκεκριμένο κεφάλαιο. Και δυστυχώς ηίδια κατάσταση ισχύει και για ταεπόμενα κεφάλαια της πρώτης ενότητας.Δηλαδή η διδακτέα ύλη είναι αδύνατο να«καλυφθεί» αλλά ούτε και οι στόχοι τουμαθήματος να επιτευχθούν.
Το πρόβλημα επιτείνεται και από τηναλλαγή του εξεταστικού δοκιμίου.Το προηγούμενο εξεταστικό δοκίμιοαπαιτούσε την «εξάσκηση» των μαθητών σεπέντε τύπους ασκήσεων: σωστό λάθος,αντιστοίχιση, σύντομα σημειώματα,ερωτήσεις γνώσης και κατανόσης, ιστορικόδοκίμιο.Το νέο εξεταστικό δοκίμιο απαιτεί την«εξάσκηση» των μαθητών σε οκτώ τύπουςασκήσεων: σωστό - λάθος, πολλαπλή επιλογή,ταξινόμηση, αντιστοίχιση, σύντομασημειώματα, ερωτήσεις γνώσης καικατανόησης με συμπερίληψη όρων /εννοιών,ερωτήσεις γνώσης και κατανόησης χωρίςσυμπερίληψη όρων εννοιών,ερωτήσεις πουαπορρέουν από αδίδακτες πρωτογενείς ήδευτερογενείς πηγές (παραθέματα,χάρτες, εικόνες, γελοιογραφίες, αφίσες,εικαστικές δημιουργίες κλπ.).Για τη νέου τύπου «εξάσκηση» των μαθητώναπαιτείται χρόνος διδακτικός καιδεν υπάρχει. Και η απροσδιοριστία τουτύπου των ασκησέων απαιτεί περισσότερη«εξάσκηση», περισσότερο διδακτικό χρόνο.Από την άλλη προϋποθέτει ότι οιεκπαιδευτικοί έχουν επιμορφωθεί στη νέαμορφή εξέτασης των μαθητών , τηνέχουν αφομοιώσει και έχουν τα μέσα γιατην προώθησή της, κάτι που δενανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑΣυμπερασματικά υποστηρίζω ότι τοτρίπτυχο προγραμματισμός της διδακτέαςύλης- διδακτικό βιβλίο - εξεταστικό δοκίμιοστο επίπεδο της εκπαιδευτικής πράξηςπαρουσιάζει πολλά προβλήματα. Τοαποτέλεσμα είναι οι εκπαιδευτικοί και οιμαθητές να βιώνουμε ένα «εφιάλτη» χωρίςτέλος, ανεξάρτητα από τις προθέσειςτης αρμόδιας αρχής.
Γι αυτό και επιβάλλεται όπωςεπανεξεταστεί το όλο πλαίσιο υπό το φωςτηςεμπειρίας των εκπαιδευτικών και τωνμαθητών. Θεωρώ ότι πάντοτε υπάρχει απόμέρους σας συνεχές ενδιαφέρον για τηλήψη διορθωτικών μέτρων, ώστε ναπροωθείται ο σκοπός του μαθήματος προςόφελος των μαθητών. Αν αυτό δεσυμβαίνει, τότε αγνοήστε την παρούσαεπιστολή.
Για τα διορθωτικά μέτρα που πρέπει ναληφθούν, έχω άποψη. Θεωρώ όμως ότι ησωστή διαδικασία είναι η εμπλοκή τωνδιδασκόντων και των μαθητών, ώστε ηλύση που θα δοθεί να ανταποκρίνεται σευπαρκτές ανάγκες και όχι σεγραφειοκρατικούς σχεδιασμούς ή άλλους.
Σας ευχαριστώ προκαταβολικά ελπίζονταςστη θετική ανταπόκρισή σας

Με εκτίμηση
Αντρέας ΣταύρουΦιλόλογοςΛύκειο Απ. Πέτρου και ΠαύλουΛεμεσός.