8η πηγή Ιστορία Κύπρου 1974 Εισβολή, Αγνοούμενοι, Εκτελέσεις αμάχων

Οι αγνοούμενοι των άλλων
Γράφει η Κωνσταντίνα Ζάνου

ΘΑ ΗΘΕΛΑ ΝΑ ΞΕΚΑΘΑΡΙΣΩ ΟΤΙ ΕΔΩ ΔΕΝ ΓΡΑΦΩ ΜΟΝΟ ΜΕ ΤΗΝ ΙΔΙΟΤΗΤΑ ΜΟΥ ΩΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΩΣ ΕΛΛΗΝΟΚΥΠΡΙΑ, ΚΟΡΗ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ, ΜΕ ΑΓΝΟΟΥΜΕΝΟ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΜΑΣ, ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ ΑΚΟΜΗ ΑΝΑΖΗΤΟΥΜΕ ΤΑ ΟΣΤΑ... Στο άρθρο του με τίτλο «Εργολάβοι λήθης» («ΒΙΒΛΙΟΔΡΟΜΙΟ» 27/9/2008) ο κ. Κώστας Γεωργουσόπουλος, απαντώντας σε προηγούμενο άρθρο της κ. Μαρίας Ρεπούση σχετικά με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση στην Κύπρο και το θέμα της ιστορικής μνήμης («ΤΑ ΝΕΑ» 17/9/2008), παραθέτει φωτογραφία Ελληνοκύπριας μητέρας αγνοουμένου και τη συνοδεύει με την εξής λεζάνταερώτημα: «Έχετε εσείς διαπιστώσει Τουρκοκύπριες μανάδες με τις φωτογραφίες των παιδιών τους να απαιτούν να βρουν τους αγνοουμένους τους;». Επειδή το αντιλαμβάνομαι ως πραγματικό και όχι ως ρητορικό ερώτημα, δηλαδή ως ειλικρινή παραδοχή άγνοιας που επιζητεί μια απάντηση και όχι ως ψευδοερώτημα που αποτελεί διαπιστευμένη θέση, θα ήθελα να προσφέρω βασικές πληροφορίες γύρω από το θέμα ελπίζοντας ότι θα αποδειχθούν βοηθητικές στον κ. Γεωργουσόπουλο, και κυρίως στους αναγνώστες. Σημειώνω λοιπόν τα εξής λίγα, αλλά βασικά: Θα πρότεινα αρχικά, να δει κανείς το εξαιρετικό ντοκιμαντέρ τού προσφάτως αποβιώσαντος δημοσιογράφου Δημήτρη Ανδρέου, που προβλήθηκε τον Ιούνιο του 2006 (από τον κυπριακό τηλεοπτικό σταθμό ΣΙΓΜΑ). Σε αυτό το ντοκιμαντέρ, με τίτλο «Σουλτάνα και Χαρίτα», για πρώτη φορά μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, δύο γυναίκες, η Ελληνοκύπρια Χαρίτα Μάντολες και η Τουρκοκύπρια Σουλτάνα Κιασίφ, μάνες και σύζυγοι αγνοουμένων, συναντήθηκαν, μοιράστηκαν τον πόνο και την οδύνη τους και ζήτησαν επιτακτικά από τις ηγεσίες τους τη διακρίβωση της τύχης των αγνοουμένων. Η Χαρίτα Μάντολες είχε αγνοούμενο τον σύζυγο, τον πατέρα της και άλλους τέσσερις συγγενείς. Τώρα πλέον έχουν βρεθεί τα οστά τους και έχουν ταφεί με το όνομά τους. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο και με τη Σουλτάνα Κιασίφ, που έχασε τον άνδρα της και τέσσερις γιους. Τα παιδιά, ο σύζυγός της και περίπου άλλοι 80 Τουρκοκύπριοι, κάτοικοι του χωριού Τόχνη της επαρχίας Λάρνακας, συνελήφθησαν από εξτρεμιστικά στοιχεία της ΕΟΚΑ Β΄, τον Αύγουστο του 1974 και οδηγήθηκαν σε άγνωστο μέρος, όπου και εκτελέστηκαν. Επέζησε μόνο ένας, ο οποίος και έκανε γνωστή την ιστορία. Από το 1974 η Σουλτάνα και οι συγγενείς των άλλων Τουρκοκυπρίων ζητούν να μάθουν πού είναι θαμμένοι οι δικοί τους. Ο ομαδικός τάφος των Τουρκοκυπρίων της Τόχνης εντοπίστηκε πρόσφατα στο πλαίσιο των ερευνών
Το 1974, οι τοπικοί παράγοντες της ΕΟΚΑ Β΄ εκτέλεσαν εν ψυχρώ 126 Τουρκοκύπριους, άντρες, γυναίκες, παιδιά και βρέφη, και τους έθαψαν με εκσκαφείς σε ομαδικό τάφο
της Διερευνητικής Επιτροπής για τους Αγνοουμένους (στο ντοκιμαντέρ παρουσιάζεται η συγκεκριμένη περιοχή). Ακόμη, οι επισκέπτες στην Κύπρο από την Ελλάδα καλό είναι να διασχίσουν την Πράσινη Γραμμή και να επισκεφθούν τα χωριά της επαρχίας Αμμοχώστου Σανταλάρι, Αλόα και Μαράθα. Σ΄ αυτά τα τρία μικρά τουρκοκυπριακά χωριά, μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης τουρκικής εισβολής το 1974, οι τοπικοί παράγοντες της ΕΟΚΑ Β΄ εκτέλεσαν εν ψυχρώ 126 Τουρκοκύπριους, άντρες, γυναίκες, παιδιά και βρέφη, και τους έθαψαν με εκσκαφείς σε ομαδικό τάφο. Αυτός ο τάφος βρέθηκε και ανοίχτηκε ενώπιον των στρατιωτών των Ηνωμένων Εθνών λίγες ημέρες μετά την κατάληψη της επαρχίας Αμμοχώστου από τον τουρκικό στρατό. Αν πάλι δυσκολεύονται να επισκεφθούν τα συγκεκριμένα χωριά, θα μπορούσαν να παρακολουθήσουν το ντοκιμαντέρ του Τόνι Ανγκαστινιώτη «Voice of Βlood, Searching for Selden» (παραγωγής 2005), συγκλονιστική μαρτυρία για τα εν λόγω συμβάντα. Τέλος, θα ήθελα να σας πληροφορήσω ότι εδώ και δύο χρόνια υπάρχει στην Κύπρο μία οργάνωση που καλείται «Δικοινοτική Πρωτοβουλία Συγγενών Αγνοουμένων, Δολοφονηθέντων και Θυμάτων Πολέμου». Στην πρωτοβουλία αυτή συμμετέχουν συγγενείς αγνοουμένων, τόσο Ελληνοκυπρίων όσο και Τουρκοκυπρίων. Η δράση της οργάνωσης (που συντονίζεται από τον κ. Χρίστο Σταύρου, ο ίδιος αδελφός αγνοουμένου) επικεντρώνεται στην αναζήτηση πληροφοριών και στοιχείων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην εξακρίβωση της τύχης των αδικοχαμένων ανθρώπων και των δύο κοινοτήτων. Εν κατακλείδι, υπεύθυνη στάση δεν είναι να κρύβεις, αλλά να αντέχεις να δεις και την αλήθεια των άλλων. Να βιώνεις τον δικό σου πόνο, αλλά και να δοκιμάζεις να νιώσεις τον πόνο των άλλων. Η Κωνσταντίνα Ζάνου είναι διδάκτωρ Ιστορίας του Πανεπιστημίου της Πίζας και του Ευρωπαϊκού Διδακτορικού Κοινωνικής Ιστορίας της Ευρώπης και της Μεσογείου.